دنیای تجارت در سالهای اخیر شاهد دگرگونی بزرگی بوده است. دیگر کمتر کسی را پیدا میکنید که برای خرید یا دریافت خدمات، سری به فضای آنلاین نزده باشد. فروشگاههای اینترنتی، بلاگرهایی که با تولید محتوا کسب درآمد میکنند و به طور کلی انواع کسبوکارهای اینترنتی به سرعت در حال رشد هستند و بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور را تشکیل میدهند. به موازات این رشد، موضوع مالیات کسبوکارهای اینترنتی نیز اهمیت روزافزونی پیدا کرده و آشنایی با قوانین و مقررات آن برای فعالان این حوزه ضروری است.
کلیات و مبانی قانونی مالیات کسبوکارهای اینترنتی
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که منظور دقیق از مالیات کسبوکارهای اینترنتی چیست. به زبان ساده، این مالیات به درآمدی تعلق میگیرد که شما از طریق هرگونه فعالیت اقتصادی در فضای آنلاین به دست میآورید.
فرقی نمیکند که یک فروشگاه اینترنتی بزرگ دارید یا یک صفحه کوچک در شبکههای اجتماعی برای فروش محصولات خانگی، آیا خدمات مشاورهای آنلاین ارائه میدهید یا از طریق تبلیغات در وبلاگ یا صفحه شخصیتان کسب درآمد میکنید؛ در هر صورت، درآمد حاصل از این فعالیتها مشمول مالیات میشود.
میتوان گفت مالیات کسبوکارهای اینترنتی تفاوت بنیادی با مالیات کسبوکارهای سنتی ندارد، اما نحوه شناسایی و رصد درآمدها در فضای مجازی، سازمان امور مالیاتی را به استفاده از ابزارها و روشهای جدیدتری سوق داده است.
چرا کسبوکارهای اینترنتی باید مالیات بپردازند؟
دلایل مختلفی وجود دارد که پرداخت مالیات را برای فعالان فضای مجازی، همانند سایر مشاغل، ضروری میسازد.
«عدالت مالیاتی» برای کسب و کارها
هدف این است که شرایط برای همه فعالان اقتصادی، چه آنهایی که در یک مغازه فیزیکی فعالیت میکنند و چه آنهایی که از طریق یک وبسایت یا صفحه اینستاگرام کسب درآمد دارند، یکسان باشد. وقتی شما از زیرساختهای عمومی کشور مانند اینترنت، شبکه بانکی، و خدمات پستی برای پیشبرد کسبوکار آنلاین خود استفاده میکنید، منطقی است که در تأمین هزینههای این زیرساختها نیز سهیم باشید.
چارچوبهای قانونی حاکم بر مالیات کسبوکارهای اینترنتی
پرداخت مالیات توسط کسبوکارهای آنلاین، موضوعی سلیقهای نیست، بلکه بر اساس قوانین مشخصی صورت میگیرد. قانون اصلی که این موارد را پوشش میدهد، «قانون مالیاتهای مستقیم» کشور است که برای تمام انواع درآمدها، چه سنتی و چه مدرن، چارچوبهای کلی را تعیین میکند.
سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان نهاد مسئول موارد مختلفی را برعهده دارد:
- وظیفه شناسایی مودیان (یعنی افرادی که باید مالیات بپردازند)
- تشخیص میزان درآمد مشمول مالیات
- وصول مالیات
این سازمان در سالهای اخیر، با توجه به رشد فزاینده کسبوکارهای اینترنتی، تلاش کرده است تا سامانهها و روشهای خود را بهروز کند. به عنوان مثال، «سامانه مودیان و پایانههای فروشگاهی» یکی از ابزارهای مهمی است که با هدف شفافسازی تراکنشهای اقتصادی، از جمله تراکنشهای آنلاین، راهاندازی شده است. علاوه بر قوانین کلی، سازمان امور مالیاتی ممکن است بخشنامهها و دستورالعملهای خاصی را نیز برای شفافسازی بیشتر نحوه محاسبه و پرداخت مالیات کسبوکارهای اینترنتی صادر کند.
بررسی تخصصی مالیات انواع کسبوکارهای اینترنتی
هرچند اصول کلی برای کسبوکارهای اینترنتی یکسان است، اما جزئیات و تکالیف ممکن است برای هر گروه تفاوتهایی داشته باشد.
مالیات آنلاین شاپها (فروشگاههای اینترنتی)
فروشگاههای اینترنتی، که امروزه با عنوان «آنلاین شاپ» شناخته میشوند، یکی از پرتعدادترین انواع کسبوکارهای فعال در فضای مجازی هستند. فعالیت این فروشگاهها معمولاً از طریق وبسایتهای اختصاصی، اپلیکیشنهای موبایل یا حتی صفحات فعال در شبکههای اجتماعی صورت میگیرد. سازمان امور مالیاتی برای شناسایی این دسته از فعالان اقتصادی، از روشهای مختلفی استفاده میکند:
- اطلاعات دریافتی از درگاههای پرداخت بانکی
- داشتن نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد)
- اطلاعات مربوط به ارسال کالا از طریق شرکتهای پستی
صاحبان این کسبوکارها، مانند هر فعال اقتصادی دیگری، تکالیف مالیاتی مشخصی دارند.
- تشکیل پرونده مالیاتی
- دریافت کد اقتصادی
- ثبت دقیق تمامی درآمدها و هزینههای مرتبط با کسبوکار اهمیت
- ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد عملکرد در موعد مقرر قانونی
علاوه بر این، اگر کالاهایی که به فروش میرسانید مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) باشند، باید تکالیف مربوط به این نوع مالیات را نیز انجام دهید. استفاده صحیح و قانونی از مالیات درگاههای پرداخت، که در واقع به معنای اتصال درگاه به پرونده مالیاتی شفاف شماست، به سازمان مالیاتی کمک میکند تا جریان درآمدهای شما را بهتر رصد کند.
برای مدیریت بهتر مالیات آنلاین شاپ ها، به نکاتی مانند نحوه ثبت هزینههای قابل قبول مالیاتی توجه ویژهای داشته باشید. این هزینهها میتوانند شامل مواردی چون هزینه بستهبندی محصولات، هزینه ارسال کالا به مشتریان و هزینههای مربوط به تبلیغات و بازاریابی برای فروشگاه شما باشند.
مالیات بلاگرها، اینفلوئنسرها و تولیدکنندگان محتوا
بلاگرها، اینفلوئنسرها و به طور کلی تولیدکنندگان محتوا در پلتفرمهای مختلف هستند. منابع درآمدی این افراد میتواند بسیار متنوع باشد. یکی از چالشهای اصلی در خصوص مالیات بلاگرها، شناسایی دقیق تمامی منابع درآمدی و همچنین ارزیابی ارزش واقعی خدمات ارائه شده، به خصوص در مواردی مانند تبلیغات غیرمستقیم یا دریافت محصولات به جای وجه نقد است.
تکالیف مالیاتی بلاگرها و اینفلوئنسرها نیز مشابه سایر فعالان اقتصادی است. اگر درآمد شما از فعالیت در فضای مجازی به سطح مشخصی برسد، ملزم به خوداظهاری و تشکیل پرونده مالیاتی خواهید بود. هرگونه مدرکی که نشاندهنده درآمد کسب شده باشد، بسیار مهم است:
- نگهداری دقیق اسناد و مدارک مربوط به قراردادهای تبلیغاتی
- رسیدهای واریزی
نقش و مالیات درگاههای پرداخت
درگاههای پرداخت، چه آنهایی که مستقیماً توسط شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت (PSP) ارائه میشوند و چه آنهایی که از طریق شرکتهای پرداختیار در اختیار کسبوکارها قرار میگیرند، نقش حیاتی در تراکنشهای مالی کسبوکارهای اینترنتی ایفا میکنند.
بدون این درگاهها، دریافت وجه از مشتریان به صورت آنلاین عملاً ممکن نیست. یکی از الزامات قانونی مهم در سالهای اخیر، اتصال تمامی درگاههای پرداخت به پرونده مالیاتی فعال و معتبر صاحب کسبوکار بوده است. این اقدام به سازمان امور مالیاتی کمک میکند تا با استفاده از اطلاعات مالیات درگاههای پرداخت، تراکنشهای مالی انجام شده از طریق هر کسبوکار را رصد کرده و مودیان مالیاتی را با دقت بیشتری شناسایی کند.
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشت این است که خود شرکت ارائه دهنده درگاه پرداخت، مالیات مربوط به تراکنشهای شما را پرداخت نمیکند. وظیفه این شرکتها، ارائه اطلاعات تراکنشها به سازمان امور مالیاتی است. مسئولیت صحت اطلاعات پرونده مالیاتی که به درگاه پرداخت متصل شده و همچنین پرداخت مالیات نهایی بر درآمد کسب شده، به طور کامل بر عهده صاحب کسبوکار است. بنابراین، اطمینان از اینکه درگاه پرداخت شما به پرونده مالیاتی صحیح و فعال متصل است، اهمیت زیادی در جلوگیری از مشکلات بعدی دارد.
فرآیند عملیاتی و تکالیف مالیاتی
لازم است نگاهی دقیقتر به مراحل عملی و تکالیفی بیندازیم که تقریباً تمامی فعالان این حوزه با آنها سروکار خواهند داشت. انجام صحیح این مراحل، کلید پیشگیری از مشکلات مالیاتی در آینده است.
مراحل تشکیل پرونده مالیاتی برای کسبوکارهای اینترنتی
اولین و اساسیترین قدم برای هر کسبوکاری، چه آنلاین و چه فیزیکی، تشکیل پرونده مالیاتی و دریافت کد اقتصادی است. این فرآیند دیگر مانند گذشته پیچیده و زمانبر نیست و بخش عمدهای از آن به صورت الکترونیکی انجام میشود.
شما باید ابتدا در سامانه سازمان امور مالیاتی کشور، مراحل پیشثبتنام و سپس ثبتنام الکترونیکی را انجام دهید. پس از وارد کردن اطلاعات اولیه و تایید آنها، یک کد رهگیری به شما داده میشود. با تکمیل اطلاعات هویتی خود (اگر شخص حقیقی هستید) یا اطلاعات شرکت (اگر شخص حقوقی هستید) و همچنین جزئیات مربوط به کسبوکار آنلاینتان، کد اقتصادی برای شما صادر خواهد شد.
یکی از نکات مهم در این مرحله، بهویژه برای آنلاین شاپ ها و هر کسبوکاری که فروش مستقیم دارد، لزوم الصاق درگاه یا درگاههای پرداخت بانکی مورد استفاده به پرونده مالیاتیتان است. این کار به شفافیت تراکنشهای مالی شما کمک شایانی میکند و مورد تاکید سازمان امور مالیاتی نیز قرار دارد.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد درآمد افراد حقیقی
برای اشخاص حقیقی، یعنی افرادی که به صورت شخصی و نه در قالب شرکت فعالیت میکنند (مانند بسیاری از بلاگر ها و صاحبان فروشگاههای کوچک اینترنتی)، مالیات بر درآمد معمولاً بر اساس نرخهای پلکانی محاسبه میشود.
این بدان معناست که هرچه درآمد مشمول مالیات شما بیشتر باشد، درصد مالیاتی که باید بپردازید نیز افزایش مییابد.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد درآمد افراد حقوقی
برای اشخاص حقوقی، یعنی شرکتهای ثبتشده، معمولاً یک نرخ مالیات ثابت (در حال حاضر ۲۵ درصد از سود) در نظر گرفته میشود.
هزینههای قابل قبول مالیاتی
این هزینهها، مخارجی هستند که شما برای کسب درآمد و اداره کسبوکار آنلاین خود متحمل شدهاید و قانون اجازه میدهد آنها را از درآمد کل کسر کنید تا مالیات کمتری بپردازید. مستندسازی این هزینهها، مثلاً با نگهداری فاکتورهای خرید مواد اولیه، قبوض پرداخت هزینههای تبلیغات، یا رسیدهای مربوط به ارسال کالا، اهمیت فوقالعادهای دارد.
در صورتی که دفاتر و اسناد معتبری برای درآمدها و هزینههای خود ارائه ندهید، سازمان امور مالیاتی ممکن است از ضرایب مالیاتی خاصی (که بر اساس نوع فعالیت و در سامانهای به نام اینتاکد مشخص شده) برای برآورد درآمد و محاسبه مالیات شما استفاده کند که معمولاً به نفع مودی نیست.
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
مالیات بر ارزش افزوده، نوع دیگری از مالیات است که ممکن است برخی از کسبوکارهای اینترنتی با آن مواجه شوند. این مالیات به طور مستقیم بر درآمد یا سود شما وضع نمیشود، بلکه به ارزش افزودهای که در هر مرحله از تولید یا فروش کالا و خدمات ایجاد میشود، تعلق میگیرد و در نهایت توسط مصرفکننده نهایی پرداخت میشود.
اما تکلیف جمعآوری و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی بر عهده فروشندگان کالاها و ارائهدهندگان برخی خدمات خاص است. اگر شما به فروش کالاهایی میپردازید که مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند (لیست این کالاها و خدمات توسط سازمان امور مالیاتی اعلام میشود)، باید تکالیف مربوط به VAT را انجام دهید.
نرخ فعلی مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما (در سال ۱۴۰۳) ۹ درصد است. مودیان مشمول VAT موظفند این مبلغ را در زمان فروش از مشتری دریافت کرده، در صورتحساب رسمی خود درج کنند و در پایان هر فصل، مبالغ جمعآوری شده را پس از کسر اعتبارات مالیاتی خود (مالیات بر ارزش افزودهای که خودشان بابت خریدهایشان پرداخت کردهاند) به حساب سازمان امور مالیاتی واریز نمایند.
اظهارنامه مالیاتی
ارسال اظهارنامه مالیاتی، یکی از مهمترین تکالیف تمامی مودیان، از جمله فعالان کسبوکارهای اینترنتی است. اظهارنامه مالیاتی در واقع گزارش سالانه شما از درآمدها، هزینهها و سود (یا زیان) کسبوکارتان است که به سازمان امور مالیاتی ارائه میدهید.
مبنای اصلی محاسبه مالیات شما، اطلاعاتی است که در این اظهارنامه درج میکنید. بنابراین، صحت و دقت اطلاعات ارائه شده در اظهارنامه بسیار حائز اهمیت است. مهلت قانونی برای ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد برای اشخاص حقیقی معمولاً تا پایان خرداد ماه هر سال و برای اشخاص حقوقی تا پایان تیر ماه هر سال است. عدم ارسال اظهارنامه در موعد مقرر یا ارسال اطلاعات ناقص و نادرست، میتواند منجر به جرائم مالیاتی شود.
چالشها، جرائم و راهکارهای مدیریت بهینه مالیات
آگاهی از این موارد به شما کمک میکند تا با دید بازتری فعالیت اقتصادی خود را در فضای آنلاین ادامه دهید. چه چالشهایی ممکنه در این زمینه وجود داشته باشند:
- عدم آگاهی کافی از قوانین و مقررات مالیاتی:
به دلیل جدید بودن نسبی بسیاری از این کسبوکارها، و گاهی تغییرات سریع در بخشنامههای مالیاتی، ممکن است افراد از آخرین الزامات قانونی بیاطلاع باشند.
- پیچیدگی در شناسایی و ثبت دقیق تمامی درآمدها
برای مثال، ارزشگذاری هدایای دریافتی با ماهیت تبلیغاتی یا درآمدهای حاصل از همکاری در فروش که به صورت درصدی و متغیر است، میتواند دشوار باشد.
- مشکل در زمینه ثبت و مستندسازی هزینههای قابل قبول مالیاتی
به عنوان مثال، اثبات هزینههایی مانند تبلیغات انجام شده در پلتفرمهای خارجی یا خرید نرمافزارهای تخصصی، گاهی نیازمند دقت و مستندات کافی است که ممکن است فراهم کردن آنها چالشبرانگیز باشد.
علاوه بر این، برخی از فعالان فضای مجازی ممکن است نگرانیهایی در مورد شفافیت بیش از حد فعالیتهای مالی خود و نحوه برخورد سازمان امور مالیاتی با اطلاعاتشان داشته باشند که این خود میتواند منجر به تردید در انجام کامل تکالیف مالیاتی شود.
جرائم و پیامدهای عدم رعایت قوانین مالیاتی
عدم توجه به قوانین و مقررات مالیاتی، میتواند پیامدهای ناخوشایندی برای کسبوکار شما به همراه داشته باشد. سازمان امور مالیاتی برای اطمینان از اجرای صحیح قوانین، جرائم مختلفی را برای متخلفان در نظر گرفته است. چه مواردی شامل جریمه میشوند:
- عدم ثبتنام در نظام مالیاتی
- عدم تشکیل پرونده مالیاتی در موعد مقرر
- اگر اظهارنامه مالیاتی خود را در زمان قانونی ارسال نکنید
- اطلاعات مربوط به درآمد خود را کتمان کرده
- اطلاعات نادرستی ارائه دهید
- عدم پرداخت مالیات متعلقه در موعد مقرر
این جرائم صرفاً مالی نیستند و در موارد شدیدتر، سازمان امور مالیاتی میتواند از ابزارهای قانونی دیگری مانند ممنوعالخروجی صاحب کسبوکار یا سایر محدودیتهای قانونی برای وصول مطالبات خود استفاده کند. بنابراین، آگاهی از این پیامدها و تلاش برای رعایت دقیق قوانین، برای حفظ سلامت و پایداری کسبوکار آنلاین شما بسیار ضروری است.
راهکارهای مدیریت مالیاتی و پیشگیری از جرائم
خوشبختانه، با رعایت چند نکته کلیدی و برنامهریزی صحیح، میتوان تا حد زیادی از بروز مشکلات و جرائم مالیاتی جلوگیری کرد.
- «ثبت دقیق و منظم» تمامی رویدادهای مالی کسبوکار شماست
این شامل نگهداری اسناد و مدارک مربوط به کلیه درآمدها، از فاکتورهای فروش گرفته تا رسیدهای واریزی برای کسبوکار میشود.
- استفاده از نرمافزارهای حسابداری
این ابزارها میتوانند به شما در این امر کمک زیادی کند و فرآیند ثبت و گزارشگیری را تسهیل نماید.
- «مشاوره مالیاتی»
بهرهگیری از خدمات مشاوران مالیاتی متخصص، بهخصوص آنهایی که تجربه کار با کسبوکارهای اینترنتی را دارند، میتواند راهگشای بسیاری از ابهامات باشد و شما را در مسیر صحیح هدایت کند. این مشاوران میتوانند در زمینه تشکیل پرونده، تنظیم اظهارنامه، و حتی دفاع از حقوق شما در مراجع مالیاتی یاریرسان باشند.
همچنین، سعی کنید همواره «بهروز» باشید و آخرین تغییرات قوانین، بخشنامهها، و اطلاعیههای سازمان امور مالیاتی را پیگیری نمایید. بسیاری از این اطلاعات از طریق وبسایت رسمی سازمان امور مالیاتی قابل دسترسی است.
کلام آخر ما با شما
پرداخت مالیات کسبوکارهای اینترنتی یک الزام قانونی و بخش جداییناپذیری از فعالیت اقتصادی در دنیای امروز است. فرقی نمیکند که شما یک آنلاین شاپ کوچک دارید، یا یک بلاگر پرمخاطب هستید، یا از طریق درگاههای پرداخت مختلف درآمد کسب میکنید؛ در هر صورت، آگاهی از وظایف مالیاتی و انجام بهموقع آنها برای پایداری و رشد کسبوکارتان ضروری است.
ما سعی کردیم تا با مرور کلیات قانونی، بررسی تکالیف خاص هر گروه، فرآیندهای عملیاتی و همچنین چالشها و راهکارهای موجود، دید روشنی از این موضوع به شما ارائه دهیم.
سوالات متداول
در این بخش به چند سوال رایج که ممکن است برای فعالان کسبوکارهای اینترنتی در زمینه مالیات پیش بیاید، پاسخ میدهیم:
- آیا کسبوکارهای کوچک خانگی که از طریق اینستاگرام یا سایر شبکههای اجتماعی فروش محدودی دارند هم مشمول مالیات آنلاین شاپ ها میشوند؟
بله، طبق قانون، هرگونه درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی، صرف نظر از میزان آن یا پلتفرمی که در آن فعالیت میکنید، مشمول مالیات است.
- اگر درآمد من به عنوان یک بلاگر یا اینفلوئنسر از حد معافیت مالیاتی پایه کمتر باشد، باز هم باید پرونده مالیاتی تشکیل دهم؟
توصیه کلی این است که حتی اگر پیشبینی میکنید درآمد شما در سال اول از حد معافیت کمتر خواهد بود، بهتر است برای شفافیت و جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، پرونده مالیاتی خود را تشکیل دهید.
- آیا استفاده از روش کارت به کارت به جای درگاه پرداخت، راهی برای فرار از مالیات کسبوکارهای اینترنتی است؟
سازمان امور مالیاتی به تراکنشهای بانکی افراد، از جمله واریزیهای مکرر به یک حساب خاص که شائبه فعالیت تجاری داشته باشد، دسترسی دارد و میتواند این درآمدها را شناسایی کند.
استفاده از درگاه پرداخت متصل به پرونده مالیاتی، روشی شفاف و قانونی برای دریافت وجوه است و اعتبار کسبوکار شما را نیز افزایش میدهد.
- بهترین زمان برای مراجعه به مشاور مالیاتی چه موقعی است؟
بهترین زمان برای مراجعه به یک مشاور مالیاتی متخصص، «قبل از شروع جدی فعالیت کسبوکار آنلاین» یا «به محض مواجهه با هرگونه ابهام یا سوال پیچیده» در زمینه مالیات کسبوکارهای اینترنتی است.